La planisaziun d'in project d'instrucziun parta dal mund real, dals interess e da la savida preliminara da las scolaras e dals scolars. Partind dals champs tematics gieu/temp liber, vestgadira/moda, construcziun/sectur d'abitar, mecanica/transport ed energia/electricitad planiseschan las persunas d'instrucziun ambients d'emprender concrets ed unitads d'instrucziun, en las qualas las scolaras ed ils scolars s'acquistan savida, abilitads e tenutas manualas e concepziunalas. Champs tematics cuntegnan temas ch'èn impurtants per la societad, che derivan dal design e da la tecnica e che vegnan perscrutads sur l'agir, il producir ed il reflectar.
Bunas lezias e pensums pretensius pussibiliteschan a las scolaras ed als scolars da far experientschas e d'emprender en ils trais champs da cumpetenza percepziun e communicaziun, process e products sco era contexts ed orientaziun. Il punct da partenza è savens l'occupaziun cun la funcziun e cun la construcziun d'in product, cun ils elements creativs, cun las proceduras u cun las materialias che vegnan examinadas precisamain, analisadas u empruvadas a moda experimentala. Sin basa da quai vegnan sviluppads - cuminaivlamain u individualmain - pass da lavur e soluziuns.
Lezias e pensums serrads, mez averts ed averts vegnan dads en ritgas variaziuns. La finamira en quest connex è quella da manar las scolaras ed ils scolars ad in'occupaziun averta, explorativa ed orientada a soluziuns da l'incumbensa e da pussibilitar soluziuns individualas.
Las persunas d'instrucziun defineschan u fixeschan ils criteris d'ina incumbensa. Ellas instrueschan las scolaras ed ils scolars da s'occupar pli detagliadamain cun la lezia u cun il pensum.
Cun dar lezias e pensums ston vegnir resguardadas supplementarmain las premissas situativas (p.ex. grondezza da la classa, grondezza da la localitad, equipament, eterogenitad).
Sch'ina lezia, in pensum u in problem preschentà è ina sfida, iniziescha quai in process da creaziun resp. da design. En quel pon vegnir differenziadas differentas fasas che suondan savens ina l'autra confurm a la preschentaziun. En il process poi esser necessari da far in pass enavos per sclerir dumondas parzialas anc betg schliadas.
5En il 1. ciclus vegni discurrì dal process da creaziun en il plan d'instrucziun, a partir dal 2. ciclus vegn introducida la noziun dal process da design.
Las persunas d'instrucziun instrueschan ed accumpognan las scolaras ed ils scolars en lur process d'emprender, da creaziun e da design. Ellas mettan a disposiziun in spazi liber per atgnas experientschas ed accumpognan fasas da reflexiun e da preschentaziun.
L'instrucziun vegn dada a moda orientada a l'acziun. Process concepziunals e tecnics na duain las scolaras ed ils scolars betg mo imitar, mabain chapir per emprender a valitar ed a realisar tals. En questa moda vegnan acquistadas cumpetenzas d'agir che pon vegnir applitgadas era tar novs problems en l'instrucziun ed en il mintgadi.
Bunas lezias e pensums pretensius pretendan che metodas specificas vegnan applitgadas sistematicamain.
Segirezza
En la lavur cun iseglia, apparats e maschinas ston vegnir observadas las recumandaziuns dal Post da consultaziun svizzer per la prevenziun d'accidents (ppa) da la SUVA.
Las scolaras ed ils scolars cumpareglian lur pass da lavur e soluziuns parzialas gia durant il process da creaziun resp. da design cun ils criteris da la lezia u dal pensum. Els formuleschan lur experientschas d'ir enturn cun las materialias elavuradas, las proceduras applitgadas, las construcziuns, las concepziuns ed ils contexts. Uschia scoleschan els lur observaziun e sviluppan ina moda precisa da s'exprimer. Las reflexiuns pon vegnir fixadas en schurnals d'emprender u fatgas en la gruppa d'emprender cun rundas da parairi orientadas als criteris.
Cun criteris vegnan las scolaras ed ils scolars instruids da sa fatschentar pli detagliadamain cun ina lezia ubain cun in pensum formulà u cun in problem preschentà. En il giudicament sa referescha la persuna d'instrucziun als criteris formulads (p.ex. tar la preschentaziun, tar las colurs tschernidas, tar la construcziun e funcziun u tar ils connexs ecologics). L'autogiudicat sco era il giudicat tras terzas persunas vegnan fatgs cun cumparegliar ils criteris ed ils resultats dal process da creaziun resp. da design.
En l'art textil e tecnic resultan puncts da referiments multifars per promover las cumpetenzas transversalas.
En il sectur da las cumpetenzas persunalas vegni lavurà prioritarmain vi da la:
- autoreflexiun: Las scolaras ed ils scolars fan tras e pondereschan en l'instrucziun process multifars d'emprender e da schliar problems. En l'occupaziun cun objects e products emprendan els ad analisar l'effect da tals ed applitgeschan lur enconuschientschas e lur abilitads en ulteriurs process.
En il sectur da las cumpetenzas metodicas vegni lavurà prioritarmain vi dal:
- trair a niz infurmaziuns: Per realisar lur projects ston las scolaras ed ils scolars consultar infurmaziuns da differentas funtaunas. Els èn adina pli savens en cas da sa procurar sezs infurmaziuns, d'elavurar e da giuditgar dumondas a maun d'experiments.
- Schliar lezias/pensums/problems: Las scolaras ed ils scolars rimnan experientschas cun schliar lezias e pensums concepziunals e tecnics. Els fan tras process multifars ch'els structureschan adina pli savens sezs. Cun realisar lur agens projects emprendan els d'ir enturn cun sfidas.
(Guardar era Basas, chapitel Cumpetenzas transversalas.)
En il 1. ciclus scoleschan ils uffants lur percepziun en il contact cun materialias. Tar l'elavuraziun dovran els lur mauns ed emprimas iseglias a moda variada. En quest connex exerciteschan els la coordinaziun e l'inschign ed emprendan da dosar la forza e s'acquistan ina savida da las caracteristicas dals materials e da las modas da proceder. Models da moviment ils pli differents dals mauns e da la bratscha promovan en spezial las premissas per l'acquist da la scrittira. Uffants sanestrers han in dretg d'in accumpagnament da l'emprender che sustegna lur dominanza dals mauns en mintga situaziun.
Lezias e pensums creativs èn pretensius era en il 1. ciclus, ston però correspunder a las premissas cognitivas, motoricas ed emoziunalas dals uffants e porschan pussaivladads da decider en il process.
Materialias che pon vegnir colliadas ina cun l'autra cun enfilar, metter ensemen, collar, mantunar u enguttar han ina gronda attracziun concepziunala per uffants. Cun metter ensemen pass per pass las materialias sa sviluppan durant la lavur successivamain ideas, visiuns u in product.
Il declerar situaziuns, lezias e pensums, sco era l'introducziun da proceduras e da modas da proceder pon vegnir resguardads sco promoziun intensiva e connectada da la lingua. Cun cumbinar l'acziun (part nunverbala) ed il discurrer il medem mument (part verbala) vegnan noziuns messas en in context logic per ils uffants, illustradas ed integradas en il stgazi da pleds.
(Guardar era Basas, chapitel Puncts centrals dal 1. ciclus.)
